Istrancalar; Türkiye coğrafyasında bilinen adıyla Yıldızdağları Bulgarlar için Tanrının gülümseyerek yarattığı dağlar ve ormanlar. Atlas Okyanusu’nun Avrupa’yı yeşerten yağmurlarının elini uzattığı son yerlerden biri. Avrupa Sibirya iklim tipinin yağışlı, ılıman, gür yeşilliklerle ve karanlık ormanlarla donanmış karakterini yansıtan bu dağlar Avrupa’da görünen kimi türlerin de Türkiye’deki sığınağı. Akdeniz ikliminin buralara sokulması, karasal iklimin kendine has coğrafyası ve Avrupa’nın yağışlı iklimi; bu üç iklim tipinin kesişmesi dağın özellikle de güney sırtını çeşitlilikle bezemiştir.
Istranca ormanlarının asıl sahipleri olan yaban hayvanları, uzun zaman önce doğallığı büyük ölçüde yitmiş Avrupa ormanlarının geçmişine dair pek çok şeyi yaşatır halen. Son buzul çağının ardından Atlas Okyanusu kıyılarından başlayarak Kafkasya’ya uzanan tek bir ormanın günümüzde bölünmüş olan binlerce parçasından biridir Istranca ormanları. Farklardan ziyade ortaklıkların her yerde göz kırpmasının bir nedeni de devasa yapıdaki antik ormanın kalıntılarından biri oluşudur.
Ortaklıklar yalnızca yabanda değil, yabanla uyumlu yaşayan insanların kültüründe de var. Binlerce yıl önce bölgede yaşayan insan topluluklarının kültürel izleri Neolitik Avrupa kültürüyle şaşırtıcı benzerlikler gösteriyor. Verimli toprakların ve kuytu ormanların yarattığı bir kültür en belirgin hatlarıyla Birleşik Krallık ’tan Türkiye Trakya’sına kadar uzanmış. Günümüzde bir kısmı çok iyi korunmuş olan megalitik yapılar, özellikle de dikili taşlar, yörede kapaklı kaya denilen dolmenler ve üzerlerinde ağaçlar biten tümülüsler Trak beylerinin arkaik güçlerini anlatan son hatıralardır.
Istrancalar, insanlardan bağımsız değişimlere de pek çok defa sahne olmuş olmasına rağmen son yıllarda insan eliyle bu değişim buradaki ormanları ve üzerinde yaşayan canlıların yaşamını tehdit eder hale gelmiştir. Günden güne artan taş ocakları, rüzgâr türbinleri, barajlar gibi büyük çaplı tehditlerin yanında bu değerli coğrafyanın İstanbul’a yakın oluşu post modern bir kültürle ve vandallıkla birleştiğinde daha başka sorunları da doğuruyor. Avcılık, definecilik, kontrolsüz turizm, çöp yığınları piknikler, modern zevksizliğin betonlu yapıları ve daha başkaları. Hiçbiri Istrancalar’a özel değil, zamanımızda kontrolsüzce ilerleyen bir hastalık doğayı ve yaban hayatı enfekte etmeye devam ediyor.
Biyosfer rezerv alanı olmaya aday Istrancalar belki de İstanbul’a kurban edilmek istendiği için bu statüye resmi olarak bir türlü kavuşamıyor.
Diğer yandan Bulgaristan tarafında nüfusun az oluşu, doğa koruma faaliyetlerinin ve bu yöndeki motivasyonun güçlü oluşu ise yeşilin bütünlüğü ve coşkusu şeklinde dağın komşu yüzüne yansıyor. Yalnızca tellerle ayrılan bir coğrafya olsa da Istrancalar, Türkiye sınırındaki bir köyün yakın civarındaki tahrip ile sınır ötesindeki komşu bir köyün yakın civarındaki tahrip büyük bir çelişkiye dönüşüyor. Şüphesiz, bu halin nedenini yalnızca nüfus yoğunluğuyla açıklamak kolay olurdu ama bakışlardaki bir fark da oldukça etkili görünüyor. Istranca Dağları’nın büyük bölümü Türkiye sınırlarındaysa da korunan kısmın tamamına yakınının Bulgaristan’da olması bu farkı anlatan bir işaret sayılabilir.
Istranca dağlarının yüzde otuzu Bulgaristan sınırlarında ve tamamı Avrupa Birliği Natura 2000 statüsü kapsamında koruma altında. Bununla birlikte on dört bölgesi üç farklı statüde Bulgaristan yasaları ile koruma altında. Yüzde yetmişlik kısmının yer aldığı Türkiye topraklarında ise bir kapsamlı bir koruma statüsü bulunmuyor. Bugüne kadar yürütülen çalışmalarda korunması gereken on iki hassas önemli bitki alanı belirlenmiş, UNESCO Dünya Biyosfer Rezervleri ağına dahil olması için kapsamlı bir proje yürütülmüş ve dosyası hazırlanmış olmasına rağmen önemli doğa alanı kriterlerini barındıran Istrancalar kaderine terk edilmiş durumda.
Doğaya Dönüş Derneği Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı kapsamında aldığı destekle “Yıldızı Koru” kampanyası ile geçmişimiz ve diğer canlılar ile bağ kurduğumuz Istranca Ormanlarının korunması için bilgilendirme ve savunuculuk faaliyetleri yürütmeye çalışıyor. Sizlerde bu kampanya hakkında detaylı bilgiye ulaşmak ve desteklemek isterseniz sosyal medya hesaplarımızdan etkinliklerimizi takip edebilirsiniz.